In 1818 dreigde het nieuwe koninkrijk Nederland aan armoede ten onder te gaan. Generaal Johannes van Den Bosch (📷4) dacht een oplossing te weten. Met toestemming van koning Willem I stichtte hij de Maatschappij van Weldadigheid. Met een bijdrage van één stuiver per week konden de rijken helpen met de wederopbouw van Nederland en de ‘heropvoeding van de paupers’. Met 20.000 aanmeldingen was deze crowdfunding avant la lettre een succes.
———
Het idee was om de armen uit de steden richting het platteland te brengen. Daar zouden ze dan land ontginnen en leren om een zelfvoorzienend boer te worden. Van den Bosch wilde hen naar eigen zeggen met tucht en discipline opvoeden tot zelfstandigen.
———
In 1818 begint de bouw van Frederiksoord (📷3), niet veel later staan ook Wilhelminaoord en Willemsoord op de kaart. Arme gezinnen krijgen daar de kans op een betere toekomst. Daarvoor moeten ze alleen loodzware arbeid verzetten. Nog later ontstaan de (straf)kolonies van Veenhuizen (📷2,5,6) en Ommerschans, waar bedelaars, zwervers en criminelen aan het werk worden gezet. In België worden de kolonies Wortel (📷7-8) en Merksplas gebouwd.
———
In sommige dingen was de generaal zijn tijd ver vooruit. Hij verplichte bijvoorbeeld het onderwijs voor kinderen, bijna een eeuw voordat de leerplicht werd ingevoerd. Met de steeds strengere regels tijdens de heropvoeding veranderde het sprookje echter in een drama. Naar schatting hebben 100.000 mensen zo’n heropvoeding ondergaan in één van de zeven koloniën. Ongeveer één miljoen huidige Nederlanders stammen zelfs direct af van deze binnenlandse ‘kolonisten’.
———
De Koloniën van Weldadigheid in Frederiksoord, Wilhelminaoord, Veenhuizen en het Vlaamse Wortel zijn op 26 juli 2021 uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed (@unescoworldheritage).