Nederland wordt al eeuwenlang gezien als één van de tolerantste landen op het gebied van godsdienstvrijheid. De Republiek stond hier 17e eeuw al om bekend, maar toch heerste er toen een splijtende godsdiensttwist. Beide kampen werden hierin aangevoerd door twee blikvangers uit de binnenlandse politiek: Johan van Oldenbarnevelt (📷1) en prins Maurits (📷2).
———
Het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) deed de vijand – Spanje – naar de achtergrond verdwijnen binnen de Republiek. Daarvoor in de plaats borrelde de geloofskwestie op. Deze richtte zich op de predestinatieleer: bepaalt God bij de geboorte al of iemand naar de hemel of hel gaat? De Republiek verdeelde zich in de remonstranten en contraremonstranten. De remonstranten geloofden dat de mens niet al bij de geboorte zijn uiteindelijke bestemming kreeg toegewezen door God. Dit in lijn met de leer van theoloog Jacobus Arminius. De contraremonstranten waren overtuigd dat deze bestemming wél al vaststond. Zij volgden hoogleraar Franciscus Gomarus.
———
Johan van Oldenbarnevelt stond te boek als een remonstrant en Maurits een contraremonstrant. Godsdienstvrijheid wel of niet binnen de Republiek, deze twist moest beslecht worden volgens Maurits. Welke leer uiteindelijk de leidende zou worden werd besloten tijdens de Synode van Dordrecht (📷3), gedurende 180 zittingen (1618-1619).
———
Bij de synode waren voornamelijk contraremonstranten aanwezig. Het was er dan ook alles aan gelegen om voorgoed af te rekenen met het remonstrantse gedachtegoed. Twee maanden voor het begin van de synode liet Maurits Van Oldenbarnevelt en andere remonstranten oppakken op verdenking van hoogverraad. Maurits zag de theologische twist als een gevaar voor het land. Al voor het einde van de synode werd Van Oldenbarnevelt onthoofd op het Binnenhof, Den Haag. De uitkomst van de synode? Die laat zich raden: de remonstrantse leer werd verworpen.